مصرف خودسرانه مکمل ها در برخی اوقات عواقب جسمانی زیادی دارد

دکتر سپیده الیاسی در گفتگو با خبرنگار بهداشت و درمان خبرگزاری سلامت ،با اشاره به اینکه کلیه فراورده های دارویی که در اشکال مختلف قرص، کپسول، پودر یا مایع عرضه میشود و حاوی مواد مغذی یا ریز مغذی مختلف مانند ویتامین ها، مینرال ها و امینو اسید ها و روغن های امگا3 و روغن تخم کتان باشد به عنوان مکمل شناخته می شود، گفت: علاوه براین انواع فیبرهای که ممکن است تجویز و مصرف شود و حتی میکروب ها مانند ترکیبات پرو بیوتیک ها که میکروب های نرمال بدن هستند و همینطور مخمرها می تواند شامل دسته مکمل ها شود که در داروخانه ها  دردسترس هستند و بدون نسخه به فروش می رسند .

وی ادامه داد: طبق اطلاعات مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریها، 40 درصد از افراد در دنیا هر روز یک نوع از مکمل ها را مورد استفاده قرار می دهند و در بسیاری از مواقع مصرف مکمل ها برای فرد ضرورت ندارد ؛ بیشتر افراد می توانند مواد مغذی، ویتامین ها و مواد معدنی و مینرال خودشان را طبق برنامه ریزی روزانه از طریق مواد غذایی مناسب دریافت کنند به جز افرادی مانند مادران باردار و کودکان و یا افرادی که گیاه خوار هستند ممکن است نیاز باشد یکسری از این ترکیبات را در کنار رژیم غذایی شان مصرف کنند؛ بنابراین همه افراد نیاز به این مکمل ها ندارند و کار منطقی نیست که فرد به صورت خودسرانه این ترکیبات را مصرف کند .

دکتر الیاسی با اشاره به اینکه متاسفانه بدن ما همیشه قادر نیست که مواد اضافی را از بدن دفع کند بنابراین باید در مصرف مکملها جانب احتیاط رعایت شود، گفت: یکسری ویتامین های محلول در اب که مقادیر اضافی ان می تواند از بدن دفع شود و مشکلی ایجاد نکند ؛ ویتامینc یک ویتامین محلول در آب است ولی در عین حال مصرف بیش از حد آن می تواند عواقبی داشته باشد.

وی ادامه داد: بخصوص افرادی که مستعد سنگ های کلیه هستند و یا دچار نارسایی کلیه هستند این ویتامین محلول در اب که بیش از نیاز بدن مصرف شده اند می تواند مشکلاتی را ایجاد کند ؛ در مورد ویتامین D که این روزها  صحبت از آن است که می تواند نقش کمک کننده در خفیف شدن بیماری داشته باشد ؛  ویتامین دی یکسری خواص تنظیم کننده سیستم ایمنی بدن را دارد و این سودمندی را می تواند داشته باشد .

دانشیار گروه داروسازی بالینی دانشگاه علوم پزشکی مشهد بیان کرد: در کشور ما مردم بخاطر اینکه کمتر در معرض نور خورشید هستند بیشتر در معرض فقر ویتامین دی قرار دارند؛ اما برخی از افراد که نواقصی در کبد و کلیه دارند که این دو ارگان وظیفه فعال کردن ویتامین دی سنتزشده در پوست را برعهده دارد و وقتی که این دو ارگان مشکل داشته باشد به تبع ویتامین دی فعال نمی شود یا مواد مغذی حاوی این ویتامین کمتر مصرف می شود.

وی با بیان اینکه اما مصرف بدون تجویز ویتامینd توصیه نمی شود، عنوان کرد: این ویتامین محلول در چربی است و مقادیر اضافی آن در بدن می تواند تجمیع شود و ایجاد مشکلات و اختلالاتی در سیستم استخوانی بدن داشته باشد؛ حتما نیاز است که سطح ویتامین دی افراد چک شود و براساس سطح ویتامین دی، پزشک هر مقداری که صلاحدید برای فرد نسبت به سطح ویتامین دی بدن تجویز کند.

دکتر الیاسی با اشاره به اینکه بنابراین نمی توان نسخه واحدی برای همه افراد بالغ در نظر گرفته شود که باید این میزان ویتامین دی مصرف کنند در مورد اطفال نیز بازهم اینطور نیست که همه کودکان در همه گروه های سنی نیاز به این مکمل داشته باشند، ادامه داد: معمولا کودکانی که به دنیا می ایند از بدو تولد تا 6 ماهگی نیاز به مصرف ویتامین دی دارند ولی بعد از آن سن نیاز به مصرف مکمل نیست.

وی با بیان اینکه مصرف مکمل کلسیم بیش از حد می تواند مشکلات مختلفی ایجاد کند، ابراز کرد: کلسیم اضافی در عروق فرد رسوب کرده و در واقع برای فرد مشکلاتی ایجاد کند ولی برای افراد بالای 50 سال بدن نیاز به کلسیم بیشتری دارد و در اکثر افراد با رژیم های غذایی که دارند ممکن است که تامین این مقدار کلسیم عنصری امکان پذیر نباشد و پزشکان معمولا بالای 50 سال را توصیه می کنند که مکمل کلسیم را مصرف کنند و در سنین زیر 50 سال معمولا بدون مشورت پزشک مصرف مکمل کلسیم توصیه نمی شود ومعمولا پزشکان برای افراد بالای 50 سال توصیه می کنند روزانه حدود 500 میلی گرم کلسیم عنصری مصرف کنند.

دکتر الیاسی با اشاره به اینکه مصرف خود سرانه ویتامین a به دلیل اینکه محلول در چربی است برای مادران باردار نگران کننده است  و می تواند در دروان بارداری خطرساز باشد ، افزود: مصرف ویتامین a اختلالات مختلفی را می تواند ایجاد کند و  باعث بروز حالاتی مانند گیجی و سردرد ، زخم های دهانی و حالت تهوع و استفراغ ایجاد می کند بنابراین ویتامین a هم از آن دسته ویتامین ها است که نباید زیاد مصرف شود.

وی با اشاره به اینکه اهن هم مکملی است که برخی افراد به صورت خودسرانه مصرف می کنند و کم خونی حتما باید با ازمایش اثبات شود و با دیدن علایم ظاهری نمی توان بنا رو بر این موضوع قرار داد که دچار فقر اهن هستیم ، ابراز کرد: برای مصرف آهن حتما نیاز است که ازمایش خون داده شود و درمان مناسب تجویز شود زیرا  برخی از داروها اهن عنصری کمتری دارند و برای پیشگیری از کم خونی مناسب هستند ؛ یعنی اگر فردی دوران قاعدگی خونریزی شدید دارد، می تواند از این داروها برای پیشگیری از کم خونی استفاده کند ولی برای درمان کم خونی یکسری فراورده های دیگری داده می شود که فراورده حاوی اهن زیادی باشد؛ بنابراین جابجایی داروهای اهن به صورت خودسرانه با یک داروی خارجی که میزان اهن کمتری دارد توصیه نمی شود و باید مصرف مکمل اهن طبق اصول انجام شود.

دانشیار گروه داروسازی بالینی دانشگاه علوم پزشکی مشهد  با اشاره به اینکه اگر فردی داروی ضد انعقاد مصرف می کند باید از مصرف مکمل امگا3 پرهیز کند زیرا این مکمل می تواند خطرناک باشد و مشکلات انعقادی خون ایجاد کند، ابراز کرد: افرادی که داروی وارفارین  مصرف می کننداستفاده بیشتر از سه گرم روزانه امگا3 به هیچ وجه  توصیه نمی شود و می تواند باعث افزایش چربی خون  و در دزهای بالا می تواند بیماری دیابت را تشدید کند .

وی بیان کرد: مصرف روتین مولتی ویتامین حتی در سالمندان  هم توصیه نمی شود؛ برخی مولتی ویتامین ها ترکیبات گیاهی مانند جیسینگ و سیر دارند که باید نسبت به مصرف انها دقت شود زیرا ممکن است با داروی ضد انعقاد تداخل کند، خانم های باردار از جمله افرادی هستند که توصیه اکید می شود از مکمل هایی استفاده کنند که پزشک برای آنها تجویز کرده است، حتما برای این دسته از افراد مولتی ویتامین های دوران بارداری نسخه می شود که این موارد استثنا است و باید حتما مصرف شود.

دکتر الیاسی عنوان کرد: مصرف یکسری مکمل ها مانند فولیک اسید، آهن، ید ویتامین دی و کلسیم در دوران بارداری ضرورت دارد که حتما از فراوردهای خاص دوران بارداری استفاده شود و به هیچ وجه اگر مولتی ویتامین نوع دیگری در خانه بود جایگزین نکنند که ممکن است برخی از ترکیبات آن مانند ویتامین a  بیش از حد نرمال شود و یا مقدار کافی از برخی مواد مانند ید و فولیک اسید را نداشته باشد و برای بارداری سالم فرد مشکلاتی را ایجاد کند.

گفتگو:سید حمیدرضا ریاض